Vay trả, trả vay

Chuyện có thật, xảy ra năm 1892, tại Đại học Stanford. Một cậu học sinh 18 tuổi, mồ côi,  gặp khó vì không có tiền trả học phí. 

Một sáng kiến nảy ra: ta cùng một bạn khác tổ chức một buổi nhạc hội trong khuôn viên trường để gây quỹ.

Họ tìm đến nghệ sĩ dương cầm nổi tiếng Ignacy J Paderewski. Người quản lý của Paderewski yêu cầu ứng trước $2000 để biểu diễn. 

Không may vé ế, chỉ thu được $1600. Hai sinh viên đến Paderewski trình bày hoàn cảnh, trả toàn bộ tiền bán vé, cùng giấy ghi nợ $400, và hứa sẽ trả sớm nhất có thể. 

- Không! Paderewski nói - Cái này không thể chấp nhận được.

Ông xé tờ giấy, trả lại $1,600 cho hai chàng thanh niên và nói :

- Đây là 1600 đô, trừ các chi phí biểu diễn, còn bao nhiêu các cậu cứ giữ lấy để học. Còn dư bao nhiêu thì hãy đưa tôi.

Hai cậu sinh viên vô cùng bất ngờ, xúc động cảm ơn Paderewski..

Nghệ sĩ dương cầm tốt bụng Paderewski sau này trở thành Thủ tướng Ba Lan. Chiến tranh thế giới nổ ra, và Ba Lan bị tàn phá nặng nề. Hơn 1,5 triệu người Ba Lan đói, chính phủ không còn tiền để cứu.

Paderewski đến Cơ Quan cứu trợ lương thực Hoa Kỳ nhờ trợ giúp. Người đứng đầu cơ quan đó là Herbert Hoover, người sau này trở thành Tổng Thống Hoa Kỳ, đồng ý giúp và nhanh chóng gửi lương thực cứu giúp.

Thảm họa được ngăn chặn. Thủ tướng Paderewski quyết định sang Mỹ để cảm ơn ông Hoover. Khi Paderewski nói cảm ơn, Hoover vội cắt ngang và nói :

- Ngài không cần phải cảm ơn tôi đâu, thưa ngài Thủ tướng. Có lẽ ngài không còn nhớ, nhưng vài năm trước, ngài có giúp hai cậu sinh viên trẻ bên Mỹ được tiếp tục đi học, và tôi là một trong hai sinh viên đó đấy.