+ Những người Việt đầu tiên đến Mỹ
Bùi Viện, chuyến đến Mỹ đầu tiên, theo diện chính thức,
vào năm 1873.
Đó là lúc triều đình Huế chủ trương tìm đối trọng khác
ở nước ngoài để chấn hưng đất nước và cứu vãn họa xâm lăng của Pháp. Bùi Viện lãnh
sứ mạng sang Mỹ với sự tiến cử của một viên đại thần với Vua Tự Đức.
Vua Tự Đức lúc đó đang bị ép ký Hiệp ước Giáp Tuất (sau
này phải ký ngày 15/3/1874) nhượng bộ nhiều yêu sách của Pháp, dẫn đến nguy
cơ mất nước.
Từ cửa Thuận An ở Kinh đô Huế, Bùi Viện xuống thuyền ngược
ra Bắc tháng 7 năm Quý Dậu (8/1873) và 2 tháng sau đến Hương Cảng (lúc đó đã là
nhượng địa của Anh và là đầu mối giao thông nối châu Á với phương Tây).
Tại đây Bùi Viện kết giao được với lãnh sự Hoa Kỳ lai Tàu.
Được biết ý đồ của Bùi Viện, viên lãnh sự viết thư giới thiệu với một nguời ở
Hoa Kỳ có khả năng giúp ông tiếp cận với nguyên thủ của quốc gia này.
Bùi Viện qua Hoành Tân (Nhật) để đáp tàu sang Mỹ, lưu lại ở
đó một năm, vận động gặp được Tổng thống Ulysses Grant (nhiệm kỳ 1868-1876).
Lúc này Pháp và Mỹ đang đụng nhau trong trận chiến ở Mexico
nên cũng tỏ ý muốn giúp một quốc gia đang bị Pháp uy hiếp.
Nhưng Bùi Viện không mang theo quốc thư, nên 2 bên không thể
có cam kết chính thức... Vì vậy, ông phải lặn lội ngược về Huế xin quốc thư.
Có được thư uỷ nhiệm của vua Tự Đức, Bùi Viện lại khăn gói
xuất dương. Năm 1875 ông lại có mặt tại Hoa Kỳ.
Có quốc thư, nhưng lại gặp lúc Mỹ - Pháp hết thù địch nên Tổng
thống U. Grant lại khước từ sự cam kết giúp Việt đánh Pháp.
Thất vọng, Bùi Viện lại về nước, vừa đặt chân lên bờ thì
nghe tin thân mẫu từ trần, nên về quê chịu tang...
Cuộc viễn du qua Mỹ của Bùi Viện, cho đến nay vẫn được nhiều
nhà sử học Việt Nam ghi nhận, nhưng giới học giả Hoa Kỳ thì không, hoặc có nhắc
đến đều chú "theo các nhà sử học VN".
Bùi Viện (1844-1878) quê ở Trình Phố (thời đó thuộc tỉnh Nam
Định, nay là xã An Ninh, Tiền Hải, Thái Bình), đỗ tú tài năm Tự Đức thứ 17
(1864), 4 năm sau đỗ cử nhân.
Đi Mỹ sớm hơn Bùi Viện là Trần Trọng Khiêm, sinh năm
1821 tại làng Dòng, xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ.
Trần Trọng Khiêm không rõ vì lý do gì giết chánh tổng ở quê,
nên phải tìm nơi lánh nạn. Từ Phố Hiến (Hưng Yên) ông xuống làm tàu của một
hãng người Trung Hoa.
Năm 1843 (tức 1 năm trước khi Bùi Viện ra đời), ông vượt đại
dương từ Hương Cảng sang Hà Lan rồi sang Mỹ.
Tại đó, không rõ ông làm gì nhưng thành danh với bút danh
Lê Kim viết trên tờ "Daily Evening" (Nhật báo Buổi chiều) và một số tờ
báo nhỏ ở California...
Đến năm 1855, ông về nước, trở thành một nông gia ở vùng
châu thổ Nam Bộ. Yên ổn được 10 năm, năm 1864, lúc Pháp chiếm được mấy tỉnh
Nam Bộ, Trần Trọng Khiêm nổi dậy chống Pháp ở vùng Đồng Tháp, được gần 3 năm
thì hy sinh (1866).
+ Người Mỹ đầu tiên đến Việt Nam
Người Mỹ đầu tiên đặt chân đến Việt Nam được cho là ông John White, sinh năm 1782 ở Marblehead thuộc tiểu bang Massachusetts.
Ông rời nước Mỹ ngày 2.1.1819, lênh đênh lên nhiều nước như Batavia, Banka, Muntok, Sumatra, đảo Poulo Obi và Poulo Condore (Côn Sơn), rồi tới Cap Saint Jacques (Vũng Tàu) như lời ông mô tả "là một vịnh hình bán nguyệt nên thơ với làng mạc nằm ngay dưới chân núi".
Ông đến Sài Gòn, lên bờ thăm Cần Giờ, ra ngoài Trung, về Đà Nẵng và đến Cù Lao Chàm, Hội An ngày 17.6.1819.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét