Bà Đầm Xoè ở đâu?

Nữ thần Tự do, một bức tượng y hệt ở New York, Mỹ, do cùng một tác giả làm ra, từng ngự tại Hà Nội, với cái tên Bà Đầm Xoè. Bà ngự từ năm 1887 đến khi bị giật đổ ngày 1-8-1945.

Tượng Nữ thần Tự do, cả thế giới có 3 bản. Bản chính đặt tại New York, Mỹ, cao 46 m, là quà tặng của chính phủ Pháp cho dân Mỹ, nhân quốc khánh Mỹ 4-7 năm 1884.

Để làm tượng Nữ thần Tự do (Statue de la Liberté), nhà điêu khắc Pháp Frédéric Auguste Bartholdi làm một số phiên bản, được gọi là phiên bản gốc.


Một phiên bản gốc đặt tại Hà Nội, cao 2,85 mét. Phiên bản khác đặc tại đảo Thiên Nga trên sông Seine, Paris, cao 11 mét.

Bà Đầm Xoè ở Paris, Pháp.

Bà Đầm Xoè trên nóc Tháp Rùa, Hồ Gươm, Hà Nội, quay mặt về Nhà Kèn

Bà Đầm Xoè ở vườn hoa Cửa N

“Bà đầm xoè” có mặt ở Việt Nam năm 1887 nhân dịp Hội chợ Đấu xảo (Hà Nội). Bà được làm bằng đồng, màu xám, rỗng. Tác giả: nhà điêu khắc danh tiếng Pháp Frédéric Auguste Bartholdi (1834-1904).

Năm 1887, tượng bà được trưng ở hội chợ Đấu Xảo (nay là Cung Hữu nghị). Hết hội chợ, tượng được tặng cho Hà Nội và đặt ở vườn hoa nhà kèn, tức vườn hoa Chí Linh, nay là nơi đặt tượng Lý Thái Tổ.

Ngày 14-7-1890, nhân Quốc khánh, chính quyền Pháp tại Đông Dương quyết định dựng tượng Paul Bert thế chỗ Bà Đầm Xòe. Bà được chuyển lên đỉnh tháp rùa, theo đề nghị của kỹ sư Pháp Daurelle, mặt hướng về phía tượng Paul Bert.

Bà đổi tên, về vườn hoa Neyret, Cửa nam

Trong khi đợi đá từ núi Vossges, quê Paul Bert để làm bệ, Bà Đầm Xòe bị vật đổ, nằm ngửa trên cỏ. Tượng Paul Bert cũng được đưa đến sớm, nằm chình ình bên cạnh. Trẻ con hát vè: "Ông Pôn Be lấy bà đầm xòe. Trước nhà kèn ò e ý e...".

Năm 1896, tượng được chuyển ra đặt tại vườn hoa Cửa Nam, lúc đó gọi là Quảng Văn Đình hay vườn hoa Neyret và mang tên là “Tượng Công lý” (Monument de la Justice).

Ngày 31-7-1945, thị trưởng Hà Nội trong chính phủ Trần Trọng Kim, lúc đó là ông Trần Văn Lai, ký lệnh giật đổ tượng bà đầm xòe vì cho rằng đó là tàn tích của chế độ thực dân Pháp.

Lúc 9 giờ 40 sáng hôm sau, ngày 1-8-1945, Bà Đầm Xòe cùng tượng Paul Bert, tượng Thống chế Ferdinand Foch, tượng Jean Duquis bị giật đổ.

Làng đúc đồng nổi tiếng Ngũ Xã lúc đó có ý tưởng đúc một pho tượng phật Adida lớn. Mua, quyên góp đồng khắp nơi, rồi xin được một khối đồng khá lớn, đó là đồng từ tượng bà “đầm xòe”!

Bà Đầm Xoè hoá thân trong pho tượng phật Adidà, nặng 16 tấn, ngự trên tòa sen tại chùa làng Ngũ Xã.